Oedipus

Μια διασκευή της κλασικής σοφόκλειας τραγωδίας ανεβαίνει αυτές της μέρες στο Βρυσάκι (βρυσακίου 17 Μοναστηράκι).Ένας Οιδίποδας απαλλαγμένος από τους άλλους ρόλους όπως μας είπαν οι πρωταγωνιστές αντιμέτωπος με την μοίρα του και ανάμεσα στην γνώση και την άγνοια του. Συναντήσαμε λοιπόν τους πρωταγωνιστές, τον Αντώνη (που υπογράφει και την σκηνοθεσία) και τον Φώτη  κι αυτές είναι οι απαντήσεις τους.

Ερ: Θέλω για αρχή να μου πείτε πώς προέκυψε η ιδέα του Οιδίποδα.

Α: Ο Οιδίποδας τύραννος του Σοφοκλή είναι ένα κλασικό έργο. Τα κλασικά έργα έχουν κυρίως ως στόχο τους να ασχολούνται με τα βασικά και στην εποχή μας αυτό που οφείλουμε να κάνουμε ως προσωπικότητες  είναι να πηγαίνουμε προς τα βασικά. Η ιδέα προέκυψε από έναν καθηγητή μου στην σχολή θεάτρου τον Τάσο Αλεκάκη  του οποίου ήταν και το αρχικό project του Oedipus και εμένα με κάλεσε ως ηθοποιό για να υπηρετήσω την προσπάθεια του.[Δυστυχώς κατά την διάρκεια των δοκιμών και των προβών ]

Ερ: Γιατί τον Οιδίποδα; Το θίξατε λίγο στην προηγούμενη ερώτηση αλλά θέλω να μου το εξηγήσετε λίγο εκτενέστερα.

Α: Ο Οιδίποδας αποτελεί ουσιαστικά μια συμπυκνωμένη γνώση για το τι είναι ο άνθρωπος. Όχι ένας συγκεκριμένος άνθρωπος με τα προβλήματα που έχει στην καθημερινότητα του αλλά αποτελεί το της γνώσης της ουσίας του ανθρώπου. Επομένως τι πιο επίκαιρο από το να ασχοληθούμε σαν καλλιτέχνες με την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ερ: Επομένως νομίζετε ότι το μήνυμα του Οιδίποδα αυτό το παιχνίδι γνώσης άγνοιας είναι κάτι διαχρονικό;

Φ: Είναι προαιώνιο από τον Αδάμ και την Εύα . Δεν ξέρουμε αν οι ίδιοι μπόρεσαν να αλλάξουν την μοίρα τους αν όντως είχαν αυτήν την επιλογή ή όχι. Ουσιαστικά όλοι οι μύθοι αν το καλοσκεφτείς έχουν κάποιες ομοιότητες. Κατά πόσο δηλαδή, παρότι γνωρίζεις μπορείς να αποφύγεις κάποια πράγματα ή μπορείς να τα βάζεις με τον γίγαντα που λέγεται μοίρα όπως ο Οιδίποδας.

Ερ: Πιστεύετε στην μοίρα;

Φ: Αυτή είναι μια ερώτηση που δεν απαντάται με ένα ναι ή ένα όχι. Είναι μια φιλοσοφική  συζήτηση που πρέπει να ξεκινήσουμε ορίζοντας την μοίρα αν είναι συνδυασμός στοιχείων συμβάντων για παράδειγμα, προφανώς αναγκαστικά όλοι πιστεύουμε σε αυτό, αλλά από εκεί και πέρα είναι και θέμα επιλογών τι κάνει ο καθένας.

Ερ: Θα σου πω γιατί ρωτάω. Λόγω σχολής είχε τύχει να αναφερθούμε στην μοίρα και το σίγουρο τέλος π.χ. ο Οιδίποδας ό,τι και να κάνει ό,τι και να γίνει πρέπει τελικά να τυφλωθεί και να αυτοεξοριστεί.

Φ: Κοίτα αυτή είναι μια διαφορετική ερμηνεία . Το  μήνυμα του Οιδίποδα δεν είναι ουσιαστικά ότι είναι έρμαιο της μοίρας του. Ο Σοφοκλής έγραψε τον Οιδίποδα για να διδάξει ηθική και δίκαιο αυτό είναι το μήνυμα του Οιδίποδα το βαθύ αίσθημα ηθικής του Οιδίποδα ότι εφόσον είδε τι έχει γίνει εν αγνοία του το δίκαιο της εποχής όριζε μια τιμωρία και εφόσον ο ίδιος ήταν βασιλιάς μόνο ο ίδιος μπορούσε να την δώσει στον εαυτό του. Αυτό και έκανε. Αυτό είναι που μας διδάσκει περισσότερο ότι ενάντια στην θέληση των θεών αυτό που έχουμε να κάνουμε εμείς να απαντάμε με συμπεριφορές που διέπονται από ηθικές αξίες και ένα σύστημα δικαιοσύνης.

Ερ: Σε ένα καθαρά πρακτικό ζήτημα τώρα . Όταν κάποιος ξεκινάει να δει ένα έργο πόσο μάλλον μια αρχαία τραγωδία ξέρει το τέλος. Νομίζετε ότι επηρεάζει αυτό; Και αν ναι πως;

Φ: Βασικά νομίζω ότι αυτό το ζήτημα ρίχνει το επίπεδο των κειμένων. Το να ξέρουμε το τέλος ή όχι έχει να κάνει με μια δυτική αντίληψη της τέχνης που λέμε ότι την spoilaroume ή να δούμε μια περιπέτεια οπότε να μην μου πεις τι θα γίνει μετά. Η ουσία δεν στο να έχει μια δράση που να οφείλεται στο ότι δεν θα ξέρεις την συνέχεια αλλά στο ότι θα ξέρεις την ουσία του κειμένου. Όσο πιο βαθιά ξέρει κάποιος ένα κείμενο σε τέτοιο επίπεδο ειδικά τόσο βαθύτερα το νιώθει. Περισσότερο η γνώση παρά η άγνοια είναι αυτή που οδηγεί στο καλύτερο αποτέλεσμα.

Α: Εγώ δεν είμαι τόσο ακραίος ως προς αυτό απλά είμαι της άποψης ότι το κάθε έργο το κάθε είδος έργου και θεάτρου έχει έναν διαφορετικό σκοπό όπως είπε και ο Φώτης. Η αρχαία τραγωδία δεν εστίασε σε κανένα έργο ή κείμενο της στο πως θα εξελιχθεί η ιστορία καθώς  αποτελούσε στο σύνολο της απλές ιστορίες βασισμένες σε μύθους όχι σε πραγματικά γεγονότα. Επομένως το κείμενο εστιάζει καθαρά στην ηθική διαπαιδαγώγηση του κοινού. Όταν μπαίνεις λοιπόν σε μια τέτοια διαδικασία δεν σε ενδιαφέρει το γεγονός ότι ξέρεις τι γίνεται γιατί δεν σε νοιάζει. Δεν έχω δει δηλαδή άτομο  ποτέ που να είδε τον Οιδίποδα και να πει «ξενέρωσα γιατί ήξερα το τέλος»

Ερ: Ο Αριστοτέλης θεωρούσε  ότι ο Οιδίποδας ήταν η πλέον άρτια τραγωδία . Εσείς νομίζετε ότι αυτή η τραγωδία αποτελεί μια κατηγορία μόνη της;

Φ: Κατ΄ αρχάς ο Σοφοκλής έχει πρωτοτυπήσει πάρα πολύ. Ο ίδιος είχε το θάρρος να προσθέσει υποκριτή, να βάλει 3^ο στην αρχαία τραγωδία. Το ότι είχε το θάρρος να προσθέσει πράγματα αιρετικά για την εποχή του είναι ένα καλό σημάδι για το αποτέλεσμα που θα ακολουθούσε. Από εκεί και πέρα για κάθε τραγωδία όταν μιλάμε για τέτοια κείμενα έχει πολύ μεγάλο βάρος και αυτό δεν συμβαίνει επειδή το λέω εγώ ή εσύ ή ακόμα και ο Αριστοτέλης αλλά επειδή έχει επιζήσει έτσι για 2500 χρόνια. Αυτό τα λέει όλα δεν χρειάζεται να πει κανείς τίποτα άλλο το οποίο ισχύει και για τον τύραννο και για τον Επί Κολωνώ και την Αντιγόνη και για τον Ευριπίδη και για όλους για όλη την αρχαία τραγωδία.

Α: Ο Οιδίποδας τύραννος του Σοφοκλή κατ΄ αρχάς είναι ο μόνος Οιδίποδας ο οποίος μας σώζετε στο σύνολο του. Οιδίποδα είχαν γράψει και οι άλλοι δύο αρχαίοι τραγικοί αλλά δυστυχώς τα κείμενα τους δεν διασώζονται. Επειδή έχουμε μόνο το κείμενο του Σοφοκλή θα μιλήσουμε ασφαλώς γι αυτό αλλά ως μυθοπλασία. Βασίζετε σε συγκεκριμένους μύθους  αλλά παραφρασμένους Επομένως μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε καθαρά ως δραματουργία. Ο Σοφοκλής αυτό που έκανε τότε και δημιούργησε καινούργια μοτίβα στο θέατρο εκείνης της εποχής ήταν ότι κατανόησε ότι η δουλειά του θεάτρου δεν ήταν να μιλήσει ούτε για το τώρα ούτε για το επίκαιρο. Δουλειά του ήταν να μιλήσει για το παντοτινό ακόμα και τότε . Αυτό υπάρχει μέσα στο έργο του έχει καταφέρει να το εντάξει μέσα του και γι’ αυτό άλλωστε η συγκεκριμένη τραγωδία ανήκει κατά μια έννοια στην ελίτ των αρχαίων κειμένων που μπορούν να σταθούν σε οποιαδήποτε εποχή, συνθήκη, κοινωνία.

Ερ: Είναι ο Οιδίποδας ένας άνθρωπος της διπλανής πόρτας;

Α: Ο Σοφοκλής με τον Οιδίποδα έχει εξυψώσει την ανθρώπινη ύπαρξη και δεν την έχει πλησιάσει ούτε στους θεούς ούτε στο ακριβώς αντίθετο. Τώρα αν μιλάμε για το αν θα μπορούσε να είναι ένας καθημερινός άνθρωπος είναι δύσκολο να το πούμε καθώς ο ρόλος του διέπεται από αξίες και ιδανικά τα οποία δυστυχώς δεν υπάρχουν στον καθημερινό άνθρωπο της κοινωνίας μας . Ιδανικά  θα μπορούσε να ήταν αλλά εκ των πραγμάτων δεν είναι.

Φ: Καταλαβαίνω αυτό που λες όντως οι ήρωες μπορεί να βγάζουν μια απλότητα. Αυτό που φαίνεται στον Οιδίποδα για παράδειγμα είναι το ότι η λέξη «τύραννος» όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα και το εννοούμε με την σημερινή έννοια του τυράννου φαίνεται ότι τον αδικεί . Φαίνεται ότι υπάρχει μια καλή σχέση μεταξύ των ανθρώπων αλλά δεν θα έλεγα ότι θα τον παρομοίαζα με άνθρωπο της διπλανής πόρτας γιατί κατ’ αρχάς έχει μέγεθος, είναι ένας άνθρωπος με μέγεθος, όχι σαν εμένα ή σαν κάποιο κοινό και αυτό φαίνεται από όλο το κείμενο. Όπως έχει μέγεθος και ο Κρέοντας και ο Τειρεσίας , έχουν μέγεθος οι ήρωες του Σοφοκλή. Αυτό που λες οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας μάλλον έρχονται με το σύγχρονο θέατρο παρά με το αρχαίο ή το κλασικό τότε γίνεται με την άνοδο του μικροαστισμού ουσιαστικά νωρίτερα δεν ισχύει αυτό.

Ερ: Σε τι διαφέρει η δική σας διασκευή του Οιδίποδα?

Α: Στην ουσία είναι «ο» Οιδίποδας. Έχουμε μια υπό γωνία ανάγνωση του κλασικού κειμένου. Ουσιαστικά απαλλάσσουμε τον Οιδίποδα από τους υπόλοιπους ρόλους και επικεντρωνόμαστε  στην ουσία. Η ουσία του έργου είναι ο Οιδίποδας εναντίον της μοίρας του. Μιλάει με τραγική ειρωνεία στο σύνολο του λόγου του ο Οιδίποδας στο κλασικό κείμενο την οποία έχουμε την δυνατότητα μέσω αυτής της διασκευής να την ανατρέψουμε χρησιμοποιώντας λόγια των υπόλοιπων  χαρακτήρων του έργου μέσα στον ίδιο τον λόγο του Οιδίποδα. Ουσιαστικά το κείμενο έχει διασκευαστεί με αυτόν τον σκοπό. Να δείξουμε την ουσία του έργου του Σοφοκλή απαλλαγμένο από όλο το υπόλοιπο το οποίο εξυπηρετούσε σαφέστατα το θέατρο, σαφέστατα την δραματουργία και σαφέστατα εκείνη την εποχή και το τώρα. Ο δικός μας σκοπός δεν είναι να πειράξουμε ούτε το κείμενο του Σοφοκλή ούτε να πατήσουμε πάνω σε αυτό άναρχα και χωρίς σεβασμό. Χρησιμοποιούμε το κείμενό του προκειμένου να δείξουμε στον κόσμο αυτό που εμείς έχουμε καταλάβει από αυτό

Ερ: Θέλω να μου πείτε δύο λόγια για τους συντελεστές της παράστασης.

Α: Εγώ έχω αναλάβει την σκηνοθεσία του έργου. Αρχικά η σκηνοθεσία δεν ήταν δική μου. Το έργο έχει ξανανέβει τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2012 στον κενό χώρο στο Γκάζι. Είχαμε ξεκινήσει τις πρόβες πέρσι τον Φλεβάρη με τον καθηγητή μου στην σχολή ο οποίος ήταν και ο αρχικός σκηνοθέτης αλλά δυστυχώς στην συνέχεια απεβίωσε και από τότε ανέλαβα εγώ το συγκεκριμένο project και έφερα και τον Φώτη στο συγκεκριμένο έργο. Την διασκευή την έχουμε κάνει εγώ και η Νίκη η Ράλλη μια πολύ καλή μου φίλη και φιλόλογος . Για τα φώτα έχουμε 4 άτομα.

Φ: Είμαστε υπερπαραγωγή Broadway(γέλια)…

Α:…Ναι…

Φ: Και γενικά επειδή είναι μια προσπάθεια που δεν είναι κάποια δουλειά με την στενή έννοια του όρου του επαγγελματία αλλά γίνεται ακριβώς είναι το μεράκι μας μας αρέσει ασχολούμαστε με το θέατρο 4 χρόνια τώρα εγώ ερασιτεχνικά μέχρι στιγμής ο Αντώνης έχει βγάλει και κάποια σχολή έχει γίνει με την στήριξη πολλών ανθρώπων και φίλων. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γενικώς για το θέατρο και την τέχνη. Δεν είναι μια ατομική διαδικασία αλλά κάτι συλλογικό στο πώς στήνεται πώς ερμηνεύεται πώς παρουσιάζεται. Όλα είναι συλλογικά.

Ερ: Μου δίνεις την αφορμή να θίξουμε την έννοια επαγγελματισμός και τέχνη. Πώς μπορούν να συνυπάρξουν επαγγελματισμός και τέχνη και να βγει και κάποιο κέρδος; Δεν σου λέω πολλά αλλά τα προς το ζην.

Φ: Για να σου πω την άποψη μου κάποιος που υπηρετεί την τέχνη δεν πρέπει ούτε και να το σκέφτεται το κέρδος δηλαδή ούτε καν να περνάει από το μυαλό του γιατί είναι 2 τελείως  διαφορετικές έννοιες . Τέχνη δεν κάνεις για να κερδίσεις χρήματα. Κερδίζεις πολλά άλλα πράγματα όπως και χρήματα δεν βγάζεις για να μορφωθείς συναισθηματικά . Βγάζεις χρήματα για να κάνεις ένα κάρο άλλα πράγματα . Είναι διαφορετικά αυτά τα 2. Όπως εννοούμε σήμερα τον επαγγελματία ηθοποιό βλέπεις ότι γίνονται πολλές εκπτώσεις στην τέχνη. Βλέπεις έργα με φοβερούς προϋπολογισμούς φοβερές διαφημίσεις φοβερά έσοδα τα οποία είναι μαχαίρι στην καρδία της τέχνης και μαχαίρι για κείμενα που έχουν διασωθεί για 2000 χρόνια. Η τέχνη είτε το κάνει κάποιος αποκλειστικά για αυτό και ζει από αυτό επειδή έτυχε να έχει την ανταπόκριση είτε όχι δεν πρέπει να σχετίζεται με το κέρδος είναι κάτι τελείως διαφορετικό.

Α: Όσο αφορά την τέχνη εγώ δεν μπορώ να της θέσω όρια για το τι είναι τέχνη και τι δεν είναι τέχνη. Δεν είναι δουλειά μου αυτή δεν είναι ο σκοπός μου αυτός ούτε ο ρόλος μου. Αυτό για το οποίο έχω το δικαίωμα να μιλήσω είναι για το γεγονός ότι απαγορεύεται αυστηρά να αντιμετωπίζετε η τέχνη ως επιχείρηση . Θα μιλήσω καθαρά για την θεατρική τέχνη γιατί εκεί έχω τις εικόνες μου έχω την μόρφωση μου και μπορώ να εκφέρω την άποψη μου. Ο,τιδήποτε κατά την άποψη μου θες να κάνεις στο θέατρο οφείλει να γίνει ιδίοις εξόδοις. Καμία επιχορήγηση δεν χωράει από καμία κυβέρνηση από κανένα πολιτικό φορέα καθώς αυτό αλλοιώνει την ουσία γίνεται για καθαρά επιχειρηματικούς λόγους  Είναι πολύ άσχημο όταν βλέπεις έργα τέτοιου μεγέθους εμβέλειας και απήχησης και προσωπικά και συλλογικά να αντιμετωπίζονται ως ένας τρόπος για το πώς θα βγάλεις τα πιο πολλά χρήματα. Και η έκπτωση προκύπτει από το γεγονός ότι θα επιλεγεί ο πιο εμπορικός σκηνοθέτης ,συντελεστής, θέατρο κ.τ.λ

Φ: Και να συμπληρώσω κάτι σε αυτό μια μικρή παρένθεση. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι είμαστε σε μια χώρα που έχει τα περισσότερα θέατρα τις περισσότερες δραματικές σχολές και ταυτόχρονα την χαμηλότερη θεατρική παιδεία στην Ευρώπη. Είναι απίστευτο. Αρχαία τραγωδία πιο καλά βλέπει στο εξωτερικό παρά στην Ελλάδα πλέον ακριβώς επειδή είχε γίνει αυτή η παρεξήγηση της τέχνης με τον επαγγελματισμό. Σου λέει έχουμε επιχορήγηση από το κράτος η οποία παρεξηγήθηκε στην πορεία και έφερε ένα κάρο ασυνέπειες.

Α:Να προσθέσω κάτι τελευταίο σε αυτό ότι σκοπός του θεάτρου δεν είναι η προβολή του ατόμου, αλλά η παιδεία του θεατή.                         

            

Ερ: Οπότε όπως καταλαβαίνω δε ζείτε από αυτό...

Φ: Ζούμε από αυτό!

Α: Ζούμε από αυτό, αλλά όχι οικονομικά.

Φ: ...αλλά, όχι καθαρά βιοποριστικά...

Ερ: Γιατί, όπως καταλαβαίνεις, ακριβώς επειδή είναι μία εποχή τώρα που λες: «Ok. Μ’ αρέσει το θέατρο.», αλλά σε κάθε περίπτωση, ακόμη και το να πας σε ένα θέατρο, ανεξάρτητα απ’ το πόσο σ’ αρέσει, προφανώς το σκέφτεσαι. Εσείς πώς βιοπορίζεστε;

Α: Αυτό είναι μια μεγάλη ιστορία.

Φ: Κοίτα! Άμα το βρούμε ποτέ, θα στο πούμε! Δεν έχω έτοιμη απάντηση σε αυτό!

Α: Καταργείς τον ύπνο για αρχή! Είναι μία πολύ καλή λύση, ώστε να μπορείς να τα συνδυάζεις και τα δύο. Να κάνεις κάτι το οποίο μπορεί να σου αρέσει κατά τη διάρκεια της ημέρας, γιατί δεν είναι αποκλειστικό ότι ο μόνος σου στόχος και η μόνη σου ασχολία στη ζωή σου είναι το θέατρο. Αλίμονο αν ήταν! Υπάρχουν κι άλλα πράγματα εξίσου σημαντικά. Το θέατρο είναι μία παράλληλη ασχολία και εργασία με την υπόλοιπη ζωή μας, η οποία μας μαθαίνει πολλά και μέσα από αυτά που μαθαίνουμε ελπίζουμε κι εμείς να συμβάλουμε έστω και λίγο στην παιδεία του κάθε θεατή που θα έρθει να παρακολουθήσει μία παράστασή μας.

Ερ: Τώρα θα περάσουμε στις σοβαρές ερωτήσεις: Ξυράφι ή ξυριστική μηχανή; Θα πει ο ξυρισμένος πρώτα!

Α: Το έχει πιο πρόσφατο!

Φ: Ξυριστική μηχανή και μυαλό ξυράφι.

Α: Εγώ δε θα μιλήσω ούτε μεταφορικά, ούτε με γρίφους! Θα μιλήσω ξεκάθαρα. Σαφέστατα ξυράφι, καθότι δεν εμπιστεύομαι κάτι που δουλεύει με κουμπάκια, ρεύμα, πρίζες, κατασκευαστικά πολύ μακριά από εμένα και βγάζει θόρυβο δίπλα απ’ το πρόσωπό μου!

Φ: Πρέπει να πούμε ότι ο Αντώνης κατασκευάζει ξυράφια.

Α: Ναι! Μπορείς να το πεις αυτό. Ξυρίζομαι με μαχαίρι!

Ερ: Και η δεύτερη σοβαρή ερώτηση: Τρόλεϊ ή λεωφορείο;

Φ: Ποδήλατο! Το λεωφορείο είναι λίγο πιο αγωνιώδες. Δεν είσαι σίγουρος άμα θα βγεις ολόκληρος, μισός ή αν μόλις ανοίξει η πόρτα θα πεταχτείς έξω. Στο τρόλεϊ, εντάξει, έχεις και λίγο τον αέρα σου. Ναι. Λεωφορείο λοιπόν!

Α: Μάλλον έχεις μπει σε άλλα τρόλεϊ από αυτά που έχω μπει εγώ. Σε άλλα τρόλεϊ κρατιόμασταν απ’ τον οδηγό! Εγώ έχω μια προσωπική βεντέτα με τους οδηγούς των λεωφορείων, επομένως θα διαλέξω το τρόλεϊ για αυτόν ακριβώς τον λόγο. Έχουν μία πολύ κακή συνήθεια να μη σταματάνε, όταν είναι στη στάση. Ενώ απλώνω χέρια, πόδια, πηδάω, κάνω το ο,τιδήποτε, απλά προσπερνάνε μπροστά μου. Δε ξέρω ίσως να βγάζω κάτι το αντιπαθητικό, όταν με βλέπουν από μακριά στη στάση. Ίσως μια έπαρση που να μη με συμπαθούνε και δε σταματάνε!

Ερ: Εξαρτάται απ’ την περιοχή που μένεις!

Α: Ναι. Ίσως!  Ίσως να είναι το συγκεκριμένο δρομολόγιο και να την έχω πατήσει έτσι, είτε με ένα συγκεκριμένο λεωφορείο.

Ερ: Γιατί αν πας με ένα από τα λεωφορεία που πάνε Πανεπιστημιούπολη και επιζήσεις από αυτά μετά είσαι έτοιμος, όχι απλός για πεζοναύτης, όχι για Ιράκ, Αφγανιστάν, όλα αυτά μαζί, να πας στον Άρη, χωρίς στολή αστροναύτη!

Φ: Πάντως στον Αντώνη... Αυτό που λέει ισχύει. Δε σταματάνε, ούτε τα λεωφορεία και μάλιστα μερικές φορές που περιμένει και το μετρό, ούτε το μετρό σταματάει!

Α: Είναι κατάρα!